In mijn werk als therapeut tref ik regelmatig mensen aan die in hun relatie in een negatief patroon verwikkeld geraakt zijn.
Er is een manier van omgaan met elkaar ontstaan, die ertoe leidt dat beide partners zich niet meer begrepen voelen. Iedere partner heeft zijn of haar best gedaan om de ander te bereiken, maar het lukt niet. Daardoor voelen beiden zich alleen in de relatie, terwijl dit juist niet is wat ze willen.
In dit artikel leg ik uit hoe je een negatief patroon kunt herkennen en kunt doorbreken.
Signalen van negatieve patronen
Waaraan kun je een negatief patroon herkennen?
- Je voelt je alleen in de relatie, omdat het je niet lukt tot je partner door te dringen. Je kunt je dan afvragen of je partner zich nog wel interesseert in jou en of hij/zij nog bereid is in jou en jullie relatie te willen investeren.
- Gedachten over ‘Ben ik wel goed genoeg?’ en ‘Kan ik bij hem/haar mezelf zijn?’ komen regelmatig terug bij koppels die in een negatieve spiraal terechtgekomen zijn.
- Jullie hebben steeds vaker ruzie die hoger oploopt en kan escaleren. Of juist andersom; ieder van jullie leeft in zijn of haar eigen wereldje en jullie hebben een muur opgetrokken ten opzichte van elkaar. Jullie groeien uit elkaar.
Negatief patronen doorbreken; het kan!
Het is mogelijk om negatieve patronen te doorbreken. Als dit lukt kun je je weer verbonden voelen met elkaar en sta je weer naast elkaar in plaats van tegenover elkaar. Ook kun je leren hoe je op een positieve en helpende manier met elkaar kan communiceren.
Om uit het patroon te komen is het goed je te beseffen dat er in de omgang en communicatie met elkaar een aantal aspecten spelen, die op elkaar inhaken.
- Communicatie heeft te maken met de inhoud van je boodschap, maar ook hoe je de boodschap brengt. Als je op een boze manier de ander iets vraagt of zegt, komt dit heel anders over dan wanneer je dit doet op een rustige en ontspannen manier. Mensen zijn geneigd om snel te reageren op het ‘hoe’ van de boodschap. Daardoor krijgen ze niets meer mee van de inhoud van de boodschap.
- Ondergronds spelen ook altijd gevoelige onderwerpen mee. Deze gevoelige onderwerpen worden ook wel pijnpunten of zere plekken genoemd. Zere plekken zijn ontstaan door pijnlijke ervaringen uit het verleden. Als in jullie interactie iets voorvalt waardoor die zere plek aangeraakt wordt, komt het oude gevoel weer terug. Hieronder ga ik hier verder op in.
Patronen doorbreken: stap 1
De eerste stap om uit het patroon te komen is te (h)erkennen wat er tussen jullie gebeurt. Sta om te beginnen beiden eens stil bij de volgende 2 vragen:
- Hoe gedraag jij je op het moment dat je je ergert? En hoe gedraagt je partner zich dan?
Een aantal voorbeelden:
- Je pakt het conflict zakelijk en rationeel aan en zoekt naar oplossingen
- Je trekt je terug en wordt stil
- Je geeft de ander geen ruimte en je onderbreekt hem/haar
- Je bekritiseert de ander en maakt hem/haar verwijten
- Je legt uit wat de ander niet goed doet
- Je ontkent gevoelens van de ander of probeert deze gevoelens te weerleggen
- Je past je maar aan om een conflict te voorkomen
- Je zoekt begrip door te gaan huilen
- Je doet alsof er niets aan de hand is
- Wat is het effect van de manier waarop jullie je gedragen?
- Wat is de reactie van je partner op jouw gedrag? Is dat de reactie die je graag wilt of waar je op gehoopt had?
- Hoe reageer jij op je partner als je partner zich gedraagt naar één van de genoemde voorbeelden? Wat gebeurt er dan met jou? Welk gevoel brengt dat met zich mee? Denk je dat jouw reactie een reactie is waarop je partner had gehoopt?
Het is belangrijk je te beseffen dat reacties heel anders kunnen overkomen dan hoe je ze eigenlijk bedoelt, wanneer je in een negatieve spiraal vastzit. Dit heeft ermee te maken dat je niet meer echt openstaat voor de goede intenties van je partner.
Patronen doorbreken: stap 2
De tweede stap om te (h)erkennen wat er tussen jullie gebeurt is het bewust worden van je pijnpunten.
Pijnpunten
Pijnpunten ontstaan door pijnlijke ervaringen uit het verleden. Deze ervaringen kun je met je partner meegemaakt hebben, maar dat hoeft niet. Soms liggen deze ervaringen bijvoorbeeld in je gezin van herkomst. Als er tussen de partners iets voorvalt waardoor die zere plek aangeraakt wordt, kan het oude gevoel weer helemaal naar boven komen.
Voorbeelden van gevoelens die naar boven komen als pijnpunten geraakt worden.
- Je voelt je afgewezen, je voelt je er alleen voor staan, je voelt je in de steek gelaten.
- Je krijgt het gevoel dat je niet belangrijk genoeg bent en dat je niet genoeg bent voor de ander. Je voelt je niet aantrekkelijk genoeg.
- Je voelt je beperkt in je vrijheid.
- Je hebt het gevoel dat je partner vreemdgaat.
Pijnpunten kunnen door ogenschijnlijk kleine dingen geraakt worden. Een blik of een opmerking van je partner, je partner die zijn afspraak (nog) niet nagekomen is of je partner die gezellig staat te kletsen met de buurman/-vrouw.
Als je wordt geraakt op je zere plek, reageer je heftiger dan objectief gezien bij de situatie zou passen. En hierdoor kom je weer sneller in je negatieve patroon terecht. Dit komt omdat jouw partner weer reageert op jouw heftige reactie. Om dit te illustreren heb ik een zogenaamd lemniscaat getekend:
Lemniscaat
Bij een lemniscaat is er geen begin en geen eind. Hiermee wil ik de interactie tussen beide partners visualiseren. Het is een patroon van actie en reactie tussen 2 partners. Ieder heeft zijn of haar eigen aandeel.
Links is partner 1 en rechts is partner 2.
Primaire reacties zijn vaak niet zichtbaar. Ze zijn bedekt, maar komen er als secundaire reacties uit. Die zijn namelijk wel zichtbaar. Volg de pijlen maar eens.
In dit voorbeeld doet zich een situatie voor waarin partner 1 zich niet begrepen voelt (primaire reactie) door partner 2. Dit gevoel wordt door partner 1 geuit door verwijten te maken naar partner 2. Partner 2 voelt zich door deze verwijten afgewezen. Dit gevoel zorgt er bij partner 2 voor dat die gaat uitleggen aan partner 1 wat die verkeerd doet. Dit zorgt ervoor dat opnieuw partner 1 zich niet begrepen voelt. Enzovoorts, enzovoorts.
De tweede stap in het doorbreken van het negatieve patroon is dus het onderzoeken bij jezelf wat jouw gevoelige plekken zijn en op welke manier en wanneer deze geraakt worden. Ga vervolgens na hoe jij reageert wanneer de zere plek aangeraakt wordt. En wat is het effect van jouw reactie op je partner?
Patronen doorbreken, stap 3
Tot slot probeer je te onderzoeken wat de gevoelige plekken van je partner zijn. En zie je hoe hij/zij reageert wanneer zijn/haar gevoelige plek geraakt wordt. Wat is het effect hiervan op jou?
Relatieproblemen aanpakken: 3 tips
1: Als jouw pijnpunt geraakt wordt, probeer niet direct te reageren. Neem de tijd om tot jezelf te komen en ga na of je ook op een andere manier kan reageren dan hoe je gewend bent te reageren.
2: Probeer te verwoorden wat de pijnplek is die geraakt werd. Doe dit ook als je je het pas beseft wanneer jullie al in het patroon terecht gekomen zijn.
3: Probeer te benoemen dat jullie in het patroon zitten en besluit om er samen uit te stappen.
Het is goed om je te realiseren dat onder de laag boosheid (secundaire reactie) vaak emoties zoals als angst en verdriet verstopt zitten (primaire reactie). Heb je inzicht in jouw eventuele verstopte emoties en kun je deze emoties bij jezelf toelaten? Als je dat lukt, ben je meer in verbinding met jezelf.
Het is ook goed te beseffen dat je partner op zijn of haar manier net zo vast zit als jij. Hij/zij wil er ook graag uitkomen. Zie je onder de boosheid van je partner ook zijn/haar kwetsbare emoties? Als je van elkaar kunt zien en erkennen dat je allebei verstopte emoties hebt, creëer je een basis waarop je samen kunt zoeken naar nieuwe, meer helpende manieren van communiceren.
Meer weten over hoe je weer meer verbinding in je relatie kunt krijgen en hoe je de communicatie kunt verbeteren? Deze boeken geven hierover goede uitleg.
Sue Johnsson
Annette Heffels