Perfectionisme

Gezond en ongezond perfectionisme

In de basis is het streven naar perfectie een prima eigenschap. De vraag is alleen: wie staat er aan het roer? Degene die aan de verwachtingen van anderen wil voldoen? Of degene die zich bewust is van zijn (of haar) kwaliteiten, maar die zelf zijn doelen stelt en de manier waarop hij deze doelen wil bereiken. Dit maakt het verschil tussen ongezond en gezond perfectionisme.

• Ongezond perfectionisme. Je streeft altijd naar totale perfectie. Alleen het allerbeste resultaat is goed genoeg en als je dat niet haalt, verwijt je jezelf dat je onvoldoende je best hebt gedaan. Ook al is dit niet terecht. Omdat het onmogelijk is om altijd en overal het allerbeste resultaat te bereiken, stel je jezelf continu teleur. Je voelt je onzeker, bent extreem zelfkritisch en je laat je zelfwaardering afhangen van je prestaties in plaats van dat je tevreden bent met wie je bent. Als mensen je opbouwende kritiek geven, schiet je in de verdediging.
• Gezond perfectionisme. Je verlangt veel van jezelf en je streeft naar kwaliteit, maar je weet wanneer je tevreden mag zijn over het resultaat. Als er iets mis gaat, raak je hier niet van in paniek, maar ga je snel aan de slag om er iets aan te doen. Je bent niet bang om fouten te maken en je reageert positief als mensen opbouwende kritiek geven. Je ziet fouten en feedback als mogelijkheden om te groeien en te leren. Je gaat enthousiast op in je werk en mensen zullen je bestempelen als gepassioneerd. Op deze manier streven naar perfectie is daarom niet schadelijk. De crux zit hem in het feit dat je zelf je richting bepaalt en dat je gevoel van eigenwaarde niet afhangt van wat mensen van je vinden.

Oorzaken van ongezond perfectionisme

Ongezond perfectionisme wordt veroorzaakt door angst. Angst voor afwijzing om wie je bent. Door perfect te zijn, probeer je deze afwijzing te voorkomen. Daarom ben je ook bang om te falen. Je zet je perfectionisme in om succes en waardering of liefde te krijgen. Vaak weten perfectionisten wel dat ze te hoge eisen aan zichzelf stellen, maar is er een vervelend stemmetje in hun hoofd dat hen steeds weer influistert dat ze niet deugen als ze minder dan perfect presteren.

Gevolgen van perfectionisme

Omdat mensen met perfectionisme voornamelijk gericht zijn op het leveren van foutloze prestaties, zijn ze vaak minder productief en effectief. Ze vertonen uitstelgedrag of ze kunnen zich helemaal verliezen in details waardoor ze veel langer met iets bezig zijn dan noodzakelijk is. Daarnaast is er weinig ruimte over voor plezier, groei en creativiteit.

Door hun vrees voor kritiek en negatieve feedback durven ze hun werk vaak niet met anderen te delen en beletten ze zichzelf om te leren van tips en verbeterpunten van anderen. Ze blijven het liefst in hun comfortzone en pakken taken aan die ze kennen en waarvan ze zeker weten dat succes verzekerd is.

Maar vaak is – hoe ironisch – juist hun perfectionisme de oorzaak van fouten. Door hun angst om fouten te maken leggen ze de lat zo onhaalbaar hoog dat er juist fouten worden gemaakt. Deze mensen leggen de lat daarna nog een stukje hoger, want: “Als ik dit keer nog harder werk, haal ik het wel”. Perfectionisme is dus eigenlijk een vicieuze, destructieve cirkel. En het gevolg hiervan is dat perfectionisten vaak een laag zelfbeeld hebben. Hun gevoel van eigenwaarde is namelijk gebaseerd op de goedkeuring van anderen. Dat maakt mensen die perfectionistisch zijn kwetsbaar.

Hoe pak je perfectionisme aan?

Niemand vindt het leuk om fouten te maken, bijna iedereen heeft behoefte aan een bepaalde mate van controle en het is heel menselijk om waardering te willen. Deze angsten volledig negeren is dan ook niet realistisch. Het is de kunst om ervoor te zorgen dat je weet wanneer je tevreden mag zijn en je werk goed genoeg is. Als je hiertoe in staat bent, ga je op een gezonde manier met perfectionisme om.

Een duidelijke hulpvraag stellen aan een hulpverlener kan gezien worden als een eerste stap in het loslaten van het perfectionistische zelfbeeld. Hier is moed voor nodig, want als perfectionist zul je je tekortkomingen moeten accepteren.

De volgende stap is het onderzoeken van je noden en behoeften en de emotionele aspecten hiervan. Immers, als je meer tot je eigen gevoel komt en stap voor stap deze behoeften erkent en hiermee rekening houdt, komt er een proces van zelfwaardering op gang. Over de langere tijd heb je de waardering van de ander steeds minder nodig en kun je het ongezonde perfectionisme beter sturen.

Helemaal weg zal het perfectionisme niet gaan. Het is immers een deel van jezelf. Maar als je in staat bent de positieve eigenschappen van perfectionisme in te zetten wanneer jij dat zelf wilt, brengt het je ver en heb je er minder last van. Met andere woorden: omarm je perfectionisme. Het is niet slecht! Maar gebruik het wanneer je het nodig hebt en anders niet.

Contact

Je kunt meer over mij lezen op deze pagina.

Wil je een keer met me samen zitten om te bekijken hoe ik je kan helpen met perfectionisme om te gaan?

Neem dan contact met mij op via onderstaand telefoonnummer of contactformulier.