Werken met duplo middels ‘een taal erbij’
Tijdens mijn opleiding tot contextueel therapeut heb ik kennisgemaakt met het werken met duplo middels de methodiek ‘een taal erbij’. De methodiek is ontwikkeld door Marleen Diekmann.
Marleen Diekmann (1947-2007) was psychotherapeute bij De Kontekst. Dit is een praktijk in Amsterdam die relatie-, individuele en gezinstherapie aanbiedt. Het kader van de methodiek ‘een taal erbij’ is de contextuele benadering. Jaren heeft Marleen gewerkt met allerlei mensen uit diverse culturen, zowel hier in Nederland als in oorlogsgebieden.
Iedereen, jong of oud, uit welke cultuur dan ook, beleeft zijn leven op zijn eigen unieke manier. Iedereen heeft daarmee ook zijn eigen werkelijkheid. Mensen gaan in therapie als er sprake is van problemen, soms zelfs trauma’s. Dan is het belangrijk om snel een overzicht te creëren over het leven, de mooie gebeurtenissen, maar ook de nare gebeurtenissen. Werken met duplo middels de methodiek ‘een taal erbij’ helpt om dit te bereiken.
Uitgangspunten van de contextuele benadering
‘Een taal erbij’ is ontwikkeld vanuit het theoretische gedachtegoed van I. Boszormenyi-Nagy. Hij was een Hongaars-Amerikaanse psychiater en gezinstherapeut. Dat gedachtegoed gaat uit van een contextueel mensbeeld, waarin de begrippen ‘relationeel’ en ‘intergenerationeel’ centraal staan.
Intergenerationeel
Dit betekent dat ervan uitgegaan wordt dat een groot deel van hoe we ons ontwikkeld hebben tot wie we nu zijn wordt bepaald door de geschiedenis van de generaties vóór ons.
Het hart van de contextuele therapie ligt in de gedachte dat onze gevoelens van blijdschap en verdriet voor een groot deel te maken hebben met (bloed)banden en loyaliteiten uit het verleden. Deze (bloed)banden en loyaliteiten bepalen onze relaties met anderen en vooral de relatie met onszelf. Dit loopt door de generaties heen.
Loyaliteiten
Loyaliteit betekent trouw zijn aan mensen die iets voor je betekenen. Naarmate mensen meer voor elkaar betekenen, wordt hun onderlinge band sterker.
Er zijn diverse vormen van loyaliteit. Het voert te ver om in dit artikel deze allemaal te benoemen. Ik beperk me tot de belangrijkste vormen.
- Loyaliteit tussen ouders en kind
De band tussen ouders en kinderen is onverbreekbaar. Door het feit dat een kind het leven krijgt van zijn ouders, ontstaat er tussen hen een onomkeerbare band van wederzijdse rechten en verplichtingen, verdiensten en schulden welke verder in de relatie vorm krijgt. Of het kind deze band nu wil of niet, hij bestaat! Hij kan niet worden verbroken, wel ontkend. Anders dan bij vriendschappen kun je niet zeggen dat je een ex-moeder of ex-vader hebt.
- Loyaliteit tussen partners, vrienden of collega’s
Deze vorm van loyaliteit ontwikkelt zich in gekozen relaties en is in principe wederkerig. De mensen in de relatie staan op voet van gelijkheid met elkaar.
- Onzichtbare loyaliteit
Loyaliteit wordt onzichtbaar als men niet openlijk loyaal mag zijn aan bijvoorbeeld een ouder en men de loyaliteit gaat ontkennen. Het heeft tevens een negatieve invloed op andere relaties.
Mijn contextuele benadering
Door me te verdiepen in de contextuele benadering van Nagy ben ik ervan overtuigd geraakt dat het dus niet mogelijk is onze banden en loyaliteiten van ons af te schudden. Ze zijn een feit. Het inzicht dat veel van onze symptomen samenhangen met deze — vaak onzichtbare — loyaliteiten en banden kan wel heel verhelderend en erkennend zijn. Dit geldt des te meer omdat het niet de bedoeling is ons van onze loyaliteiten te ontdoen, maar om ze juist zichtbaar te maken.
Daarmee geef je deze loyaliteiten een plek. Er kan dan gekeken worden wat we ermee doen, welke keuzes en mogelijkheden we hebben. Alleen op die manier kunnen we autonoom zijn. Dat wil zeggen: jezelf zijn in vrijheid en in verbinding met anderen.
Terug naar werken met duplo middels ‘een taal erbij’
Aanpak: duplo poppetjes
Door middel van duplo poppetjes richt ‘een taal erbij’ zich op het visualiseren van het probleem van de cliënt. Daarnaast wordt de cliënt gestimuleerd om zijn innerlijk gesprek zichtbaar te maken.
In de methodiek wordt dit innerlijk gesprek uitgebeeld met 2 poppetjes: het volwassen deel en het innerlijk kind. Dit innerlijk kind loopt altijd met ons mee, of we dat nu willen of niet, of we dit nu merken of niet. Allemaal hebben we we onze eigen relatie met dit kind en niet altijd kunnen we er goed mee overweg. Het is gevormd door onze relationele geschiedenis. Ons welbevinden wordt bepaald door onze relatie die we ermee hebben. (Bron: Artikel ‘het leed overzien’. Phaxx december 2001)
Relaties zichtbaar maken met duplo poppetjes
Relaties in het heden kunnen bekeken worden door de eigen werkelijkheid van de cliënt met de poppetjes concreet op tafel te zetten. Tegelijkertijd wordt het verleden erbij geplaatst, omdat er altijd een verbinding bestaat tussen het nu en de geschiedenis.
‘Een taal erbij’ is inzichtgevend en verhelderend. De ervaring is dat cliënten zich over het algemeen goed kunnen identificeren met het concept van de poppetjes. Cliënten kunnen natuurlijk man of vrouw zijn, maar voor het gemak ga ik hier even uit van een man.
Toegevoegde waarde van deze aanpak
Door te werken met de duplo poppetjes komt hij dichtbij zijn gevoel en kan hij door de therapeut erkenning krijgen voor zijn lief en leed; niet alleen met woorden maar ook door er samen naar te kijken. De toegevoegde waarde hiervan is dat het beeld langer op het netvlies blijft hangen. De therapeut en de cliënt kunnen zich samen buigen over wat er te zien valt.
Daarnaast kunnen ze samen nadenken of opstellingen die de cliënt samen met de therapeut gemaakt heeft ook veranderd kunnen worden. In een echtpaartherapie kunnen de verschillende belevingen van de partners naast elkaar opgesteld worden, waarbij ook gekeken wordt naar verwachtingen van elkaar.
Daarnaast kan het ook gebruikt worden in rouwtherapie.
De mogelijkheden van ‘een taal erbij’ zijn uiteenlopend. De methodiek heeft zijn kracht bewezen in het werken met getraumatiseerde cliënten. Samen met de therapeut kun je het leed letterlijk overzien. Maar de humor en de speelsheid waar ruimte voor is terwijl je aan het werken bent met de poppetjes, maken de werkelijkheid wel beter te verdragen.